مقدمه
اگر تا به حال با دادگاه و دادگستری سر و کار داشته اید حتما اصطلاحات ابلاغ و ابلاغیه برایتان آشنا می باشد . یکی از مهم ترین مراحل در شروع و ادامه دادرسی در دادگاه، ابلاغیه قضایی می باشد و چنانچه حکمی در خصوص امری که مستلزم آگاهی قبلی طرفین دعوی است بدون ابلاغ صحیح به هر یک از آن ها صادر گردد باطل و بی اثر بوده و تخلف انتظامی محسوب می شود. حال که موضوع ابلاغیه قضایی تا این حد در اقامه دعوی موثر می باشد تصمیم گرفتیم این مقاله را به موضوع ابلاغیه و قوانین مربوط به آن اختصاص دهیم . توجه کنید که ابلاغیه می توانند بصورت ابلاغیه الکترونیکی نیز صادر شوند بنابراین هیچ تفاوتی بین ابلاغیه الکترونیکی و ابلاغیه عادی وجود ندارد.
ابلاغیه چیست ؟
ابلاغ در لغت به معنی رساندن، رساندن نامه یا پیام به کسی می باشد . ابلاغیه نیز در لغت، به ورق هایی که به وسیله آن مطلبی را ابلاغ می کنند گفته می شود . اما ببینیم در اصطلاح قانونی ابلاغیه چیست ؟ در اصطلاح حقوقی به ورقه قضایی که به منظور مطلع ساختن طرف دعوا از مفاد ورق قضایی ارسال می شود ، ابلاغیه می گویند. مشاهده ابلاغیه و موضوع ابلاغیه الکترونیکی در آیین دادرسی بسیار حائز اهمیت است و ابلاغ کلیه اوراق قضایی مثل دادخواست ، احضاریه ، اختاریه ، لوایح و ... برای شروع و ادادمه دادرسی و اجرای حکم ضروری می باشد . ماده 302 قانون آیین دادرسی مدنی به موضوع ابلاغیه قضایی اختصاص داده شده است و به موجب آن : "هیچ حکم یا قراری را نمی توان اجراء نمود مگر این که به صورت حضوری و یا به صورت دادنامه یا رونوشت گواهی شده آن به طرفین یا وکیل آنان ابلاغ شده باشد. نحوه ابلاغ دادنامه و رونوشت آن برابر مقررات مربوط به ابلاغ دادخواست و سایر اوراق رسمی خواهد بود."
البته ابلاغ قضایی در سامانه ثنا و نحوه مشاهده ابلاغیه با موبایل و کامپیوتر، شرایط و انواع مختلفی دارد که در بخش های بعدی مقاله مفصلا به آن ها خواهیم پرداخت .
انواع ابلاغیه قضایی
موارد 302 تا 306 قانون آیین دادرسی مدنی به موضوع ابلاغیه اختصاص داده شده است . طبق آنچه از بررسی این مواد قانون بر می آید انواع ابلاغیه قضایی را می توان به ابلاغ واقعی و ابلاغ قانونی تقسیم بندی کرد .
1ابلاغ واقعی : زمانی که ورقه ابلاغیه توسط مامورین ابلاغ ، مستقیما به مخاطب تسلیم شود این ابلاغ ، ابلاغ واقعی تلقی می شود . حال اگر مخاطب شخص حقیقی باشد این تسلیم باید به خود آن شخص صورت پذیرد و اگر مخاطب شخص حقوقی نظیر موسسه، سازمان و ... باشد این تسلیم باید به شخص واجد صلاحیت صورت پذیرد. در ابلاغ واقعی ابلاغ توسط مامورین ابلاغ صورت می پذیرد و مامور ابلاغ، می باید حداکثر ظرف مدت دو روز ورقه ابلاغیه را به مخاطب تسلیم کرده و در برگ دیگر اخطاریه رسید دریافت کند .
مقاله مرتبط: ابلاغ واقعی و انواع آن
2ابلاغ قانونی : با توجه به اینکه امکان ابلاغ واقعی در تمام موارد میسر نمی باشد و نیز شروع و ادامه دادرسی بدون ابلاغ به طرفین دعوی نیز میسر نمی باشد باید نوع دیگری از ابلاغیه نیز وجود داشته باشد . این نوع ابلاغ، ابلاغ قانونی است . در مواردی که تسلیم ورقه ابلاغیه به مخاطب ( خواه حقیقی یا حقوقی ) به طریقی غیر از تحویل مستقیم به مخاطب به اطلاع او رسانده می شود این ابلاغ ، ابلاغ قانونی نام دارد از آن جهت که قانون چنین ابلاغی را معتبر می داند که می تواند بصورت ابلاغیه الکترونیکی باشد.
مقاله پیشنهادی: چگونه وارد سامانه ابلاغ شویم؟
ابلاغیه الکترونیکی
اگر بخواهیم در خصوص ابلاغیه الکترونیکی صحبت کنیم باید ابتدا اشاره کنیم که گونه جدیدی از ابلاغیه ها ، در سال های اخیر توسط درگاه ملی قوه قضاییه انجام شده است.این مدل از ابلاغ توسط سامانه اینترنتی قوه قضاییه ارسال می شود و افراد پس از ثبت نام ، می توانند ابلاغیه الکترونیکی خود را به آسانی مشاهده کنند. دریافت ابلاغیه های الکترونیکی غیر قابل اجتناب بوده و همه افراد باید نسبت به آن توجه ویژه ای کنند. چرا که در در صورت عدم مشاهده، مطابق فانون با آنها برخورد خواهد شد. با صدور ابلاغیه ها بصورت الکترونیکی ، علاوه بر بالا رفتن سرعت انجام مراحل ابلاغ، به مکانیزه شدن فرآیندها و حذف موانع ابلاغ نیز کمک شده است.
قوانین ابلاغیه قضایی
در مواد 302 تا 306 قانون آیین دادرسی مدنی و همچنین مواد 67 تا 83 قانون آیین دادرسی مدنی مسائل مربوط به ابلاغ قضایی بیان شده است که ما در این بخش از مقاله به این قوانین خواهیم پرداخت :
ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی مدنی
" هیچ حکم یا قراری را نمی توان اجراء نمود مگر این که به صورت حضوری و یا به صورت دادنامه یا رونوشت گواهی شده آن به طرفین یا وکیل آنان ابلاغ شده باشد. نحوه ابلاغ دادنامه و رونوشت آن برابر مقررات مربوط به ابلاغ دادخواست و سایر اوراق رسمی خواهد بود.
تبصره- چنانچه رای دادگاه غیابی بوده و محکوم علیه مجهول المکان باشد، مفاد رای بوسیله اگهی در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار مرکز یا محلی با هزینه خواهان برای یکبار به محکوم علیه ابلاغ خواهد شد. تاریخ انتشار اگهی، تاریخ ابلاغ رای محسوب می شود. "
ماده ۳۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی
" حکم دادگاه حضوری است مگر اینکه خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده و به طورکتبی نیز دفاع ننموده باشد و یا اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد. "
ماده ۳۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی
" در صورتی که خواندگان متعدد باشند و فقط بعضی از آنان در جلسه دادگاه حاضرشوند و یا لایحه دفاعیه تسلیم نمایند، دادگاه نسبت به دعوای مطروحه علیه کلیه خواندگان رسیدگی کرده سپس مبادرت به صدور رای می نماید، رای دادگاه نسبت به کسانی که در جلسات حاضر نشده و لایحه دفاعیه نداده اند و یا اخطاریه، ابلاغ واقعی نشده باشد غیابی محسوب است. "
ماده ۳۰۵ قانون آیین دادرسی مدنی
" محکوم علیه غایب حق دارد به حکم غیابی اعتراض نماید. این اعتراض واخواهی نامیده می شود. دادخواست واخواهی در دادگاه صادر کننده حکم غیابی قابل رسیدگی است. "
ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی
" مهلت واخواهی از احکام غیابی برای کسانی که مقیم کشورند بیست روز و برای کسانی که خارج از کشور اقامت دارند دوماه از تاریخ ابلاغ واقعی خواهد بود مگر اینکه معترض به حکم ثابت نماید عدم اقدام به واخواهی در این مهلت به دلیل عذر موجه بوده است. دراین صورت باید دلایل موجه بودن عذر خود را ضمن دادخواست واخواهی به دادگاه صادرکننده رای اعلام نماید. اگر دادگاه ادعا را موجه تشخیص داد قرار قبول دادخواست واخواهی را صادر و اجرای حکم نیز متوقف می شود. جهات زیر عذر موجه محسوب می گردد :
۱- مرضی که مانع از حرکت است.
۲- فوت یکی از والدین یا همسر یا اولاد.
۳- حوادث قهریه از قبیل سیل، زلزله و حریق که بر اثر آن تقدیم دادخواست واخواهی در مهلت مقرر ممکن نباشد.
۴- توقیف یا حبس بودن به نحوی که نتوان در مهلت مقرر دادخواست واخواهی تقدیم کرد.
تبصره ۱- چنانچه ابلاغ واقعی به شخص محکوم علیه میسر نباشد و ابلاغ قانونی به عمل اید، آن ابلاغ معتبر بوده و حکم غیابی پس از انقضای مهلت قانونی و قطعی شدن به موقع اجرای گذارده خواهد شد.
در صورتی که حکم ابلاغ واقعی نشده باشد و محکوم علیه مدعی عدم اطلاع از مفاد رای باشدمی تواند دادخواست واخواهی به دادگاه صادرکننده حکم غیابی تقدیم دارد. دادگاه بدوا خارج از نوبت در این مورد رسیدگی نموده قرار رد یا قبول دادخواست را صادر می کند. قرار قبول دادخواست مانع اجرای حکم خواهد بود.
تبصره ۲- اجرای حکم غیابی منوط به معرفی ضامن معتبر یا اخذ تامین متناسب از محکوم له خواهد بود. مگر اینکه دادنامه یا اجرائیه به محکوم علیه غایب ابلاغ واقعی شده و نامبرده در مهلت مقرر از تاریخ ابلاغ دادنامه واخواهی نکرده باشد.
تبصره ۳- تقدیم دادخواست خارج از مهلت یادشده بدون عذر موجه قابل رسیدگی در مرحله تجدیدنظر برابر مقررات مربوط به آن مرحله می‌باشد. "
ماده ۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی
" پس از دستور دادگاه دایر به ابلاغ اوراق دعوا، مدیر دفتر یک نسخه از دادخواست و پیوست‌های آن را در پرونده بایگانی می کند و نسخه دیگر را با ضمایم آن و اخطاریه جهت ابلاغ و تسلیم به خوانده ارسال می دارد. "
ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی
" مامور ابلاغ مکلف است حداکثر ظرف دو روز اوراق را به شخص خوانده تسلیم کند و در برگ دیگر اخطاریه رسید بگیرد. در صورت امتناع خوانده از گرفتن اوراق، امتناع او را در برگ اخطاریه قید و اعاده می نماید.
تبصره ۱- ابلاغ اوراق در هریک از محل سکونت یا کار به عمل می آید. برای ابلاغ درمحل کارکارکنان دولت و موسسات مامور به خدمات عمومی و شرکتها، اوراق به کارگزینی قسمت مربوط یانزد رئیس کارمند مربوط ارسال می شود. اشخاص یادشده مسوول اجرای ابلاغ می باشند و بایدحداکثر به مدت ده روز اوراق را اعاده نمایند، در غیر اینصورت به مجازات مقرر در قانون رسیدگی به تخلفات اداری محکوم می گردند.
تبصره ۲- در مواردی که زن در منزل شوهر سکونت ندارد ابلاغ اوراق در محل سکونت یا محل کار او بعمل می اید. "
ماده ۶۹ قانون آیین دادرسی مدنی
" هرگاه مامور ابلاغ نتواند اوراق را به شخص خوانده برساند باید در نشانی تعیین شده به یکی از بستگان یا خادمان او که سن و وضعیت ظاهری آنان برای تمیز اهمیت اوراق یادشده کافی باشد، ابلاغ نماید و نام و سمت گیرنده اخطاریه را در نسخه دوم قید و آن را اعاده کند. "
ماده ۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی
" چنانچه خوانده یا هریک از اشخاص یادشده در ماده قبل در محل نباشند یا از گرفتن برگ‌های اخطاریه استنکاف کنند، مامور ابلاغ این موضوع را در نسخ اخطاریه قید نموده نسخه دوم را به نشانی تعیین شده الصاق می کند و برگ اول را با سایر اوراق دعوا عودت می دهد. دراین صورت خوانده می تواند تا جلسه رسیدگی به دفتر دادگاه مراجعه و با دادن رسید، اوراق مربوط را دریافت نماید. "
ماده ۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی
" ابلاغ دادخواست درخارج از کشور به وسیله ماموران کنسولی یا سیاسی ایران به عمل می اید. ماموران یادشده دادخواست و ضمایم آن را وسیله مامورین سفارت یا هر وسیله ای که امکان داشته باشد برای خوانده می فرستند و مراتب را از طریق وزارت امورخارجه به اطلاع دادگاه می رسانند. در صورتی که در کشور محل اقامت خوانده، ماموران کنسولی یا سیاسی نباشند این اقدام را وزارت امورخارجه به طریقی که مقتضی بداند انجام می دهد. "
ماده ۷۲ قانون آیین دادرسی مدنی
" هرگاه معلوم شود محلی را که خواهان در دادخواست معین کرده است نشانی خوانده نبوده یا قبل از ابلاغ تغییر کرده باشد و مامور هم نتواند نشانی او را پیدا کند باید این نکته را در برگ دیگر اخطاریه قید کند و ظرف دو روز اوراق را عودت دهد. در این صورت برابر ماده (۵۴) رفتارخواهد شد مگر در مواردی که اقامتگاه خوانده برابر ماده ( ۱۰۱۰ ) قانون مدنی تعیین شده باشدکه در همان محل ابلاغ خواهد شد. "
ماده ۷۳ قانون آیین دادرسی مدنی
" در صورتی که خواهان نتواند نشانی خوانده را معین نماید یا در مورد ماده قبل پس ازاخطار رفع نقص از تعیین نشانی اعلام ناتوانی کند بنابه درخواست خواهان و دستور دادگاه مفاد دادخواست یک نوبت در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار به هزینه خواهان اگهی خواهد شد. تاریخ انتشار اگهی تا جلسه رسیدگی نباید کمتر ازیک ماه باشد. "
ماده ۷۴ قانون آیین دادرسی مدنی
" در دعاوی راجع به اهالی معین اعم از ده یا شهر یا بخشی از شهر که عده انها غیرمحصور است علاوه بر اگهی مفاد دادخواست به شرح ماده قبل، یک نسخه از دادخواست به شخص یا اشخاصی که خواهان انها را معارض خود معرفی می کند ابلاغ می شود. "
ماده ۷۵ قانون آیین دادرسی مدنی
" در دعاوی راجع به ادارات دولتی و سازمانهای وابسته به دولت و موسسات مامور خدمات عمومی و شهرداریها و نیز موسساتی که تمام یا بخشی از سرمایه آنها متعلق به دولت است اوراق اخطاریه و ضمایم به رئیس دفتر مرجع مخاطب یا قائم مقام او ابلاغ و در نسخه اول رسید اخذ می شود. در صورت امتناع رئیس دفتر یا قائم مقام او از اخذ اوراق، مراتب در برگ اخطاریه قید و اوراق اعاده می شود. دراین مورد استنکاف از گرفتن اوراق اخطاریه و ضمایم و ندادن رسید تخلف از انجام وظیفه خواهد بود و به وسیله مدیر دفتر دادگاه به مراجع صالحه اعلام و به مجازات مقرر درقانون رسیدگی به تخلفات اداری محکوم خواهد شد.
تبصره- در دعاوی مربوط به شعب مراجع بالا یا وابسته به دولت به مسوول دفتر شعبه مربوط یا قائم مقام او ابلاغ خواهد شد. "
ماده ۷۶ قانون آیین دادرسی مدنی
" در دعاوی راجع به سایر اشخاص حقوقی دادخواست و ضمائم آن به مدیر یاقائم مقام او یا دارنده حق امضاء و در صورت عدم امکان به مسوول دفتر موسسه با رعایت مقررات مواد ( ۶۸، ۶۹ و ۷۲ ) ابلاغ خواهد شد.
تبصره ۱- در مورد این ماده هرگاه ابلاغ اوراق دعوا در محل تعیین شده ممکن نگردد، اوراق به ادرس اخرین محلی که به اداره ثبت شرکتها معرفی شده ابلاغ خواهد شد.
تبصره ۲- در دعاوی مربوط به ورشکسته، دادخواست و ضمائم آن به اداره تصفیه امور ورشکستگی یا مدیر تصفیه ابلاغ خواهد شد.
تبصره ۳- در دعاوی مربوط به شرکتهای منحل شده که دارای مدیر تصفیه نباشند، اوراق اخطاریه و ضمائم آن به اخرین مدیر قبل از انحلال در اخرین محلی که به اداره ثبت شرکتها معرفی شده است، ابلاغ خواهد شد. "
ماده ۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی
" اگر خوانده درحوزه دادگاه دیگری اقامت داشته باشد دادخواست و ضمائم آن توسط دفتر آن دادگاه به هر وسیله ای که ممکن باشد ابلاغ می شود و اگر در محل اقامت خوانده دادگاهی نباشد توسط مامورین انتظامی یا بخشداری یا شورای اسلامی محل یا با پست سفارشی دو قبضه ابلاغ می شود. اشخاص یاد شده برابر مقررات، مسوول اجرای صحیح امرابلاغ و اعاده اوراق خواهند بود. در صورتی که خوانده در بازداشتگاه یا زندان باشد، دادخواست و اوراق دعوا به وسیله اداره زندان به نامبرده ابلاغ خواهد شد. "
ماده ۷۸ قانون آیین دادرسی مدنی
" هریک از اصحاب دعوا یا وکلای آنان می توانند محلی را برای ابلاغ اوراق اخطاریه وضمایم آن در شهری که مقر دادگاه است انتخاب نموده، به دفتر دادگاه اعلام کنند در این صورت کلیه برگ‌های راجع به دعوا در محل تعیین شده ابلاغ می گردد. "
ماده ۷۹ قانون آیین دادرسی مدنی
" هرگاه یکی از طرفین دعوا محلی راکه اوراق اولیه در آن محل ابلاغ شده یا محلی راکه برای ابلاغ اوراق انتخاب کرده تغییر دهد و همچنین در صورتی که نشانی معین در دادخواست اشتباه باشد باید فوری محل جدید و مشخصات صحیح را به دفتر دادگاه اطلاع دهد. تا وقتی که به این ترتیب عمل نشده است، اوراق در همان محل سابق ابلاغ می شود. "
ماده ۸۰ قانون آیین دادرسی مدنی
" هیچ یک از اصحاب دعوا و وکلای دادگستری نمی توانند مسافرت‌های موقتی خود راتغییر محل اقامت حساب کرده، ابلاغ اوراق دعوای مربوط به خود را در محل نامبرده درخواست کنند. اعلام مربوط به تغییر محل اقامت وقتی پذیرفته می شود که محل اقامت برابر ماده ( ۱۰۰۴ ) قانون مدنی به طور واقعی تغییر یافته باشد. چنانچه بر دادگاه معلوم شود که اعلام تغییر محل اقامت برخلاف واقع بوده است اوراق به همان محل اولیه ابلاغ خواهد شد. "
ماده ۸۱ قانون آیین دادرسی مدنی
" تاریخ و وقت جلسه به خواهان نیز برابر مقررات این قانون ابلاغ می گردد.
تبصره- تاریخ امتناع خوانده از گرفتن اوراق یادشده در ماده (۶۷) و ندادن رسید به شرح مندرج در ماده (۶۸)، تاریخ ابلاغ محسوب خواهد شد. "
ماده ۸۲ قانون آیین دادرسی مدنی
" مامور ابلاغ باید مراتب زیر را در نسخه اول و دوم ابلاغنامه تصریح و امضاء نماید:
۱ - نام و مشخصات خود به طور روشن و خوانا. ۲ - نام کسی که دادخواست به او ابلاغ شده با تعیین این که چه سمتی نسبت به مخاطب اخطاریه دارد.۳ - محل و تاریخ ابلاغ با تعیین روز، ماه و سال با تمام حروف. "
ماده ۸۳ قانون آیین دادرسی مدنی
" در کلیه مواردی که به موجب مقررات این مبحث اوراق به غیر شخص مخاطب ابلاغ می شود در صورتی دارای اعتبار است که برای دادگاه محرز شود که اوراق به اطلاع مخاطب رسیده است. "
در پایان بخوانید: مدارک ثبت نام سامانه ثنا
منبع : ابلاغیه الکترونیکی
